امام راحل با ترویج و گسترش «پیام شهید» به عنوان رکن اساسی مفهوم شهادت، در پی زنده کردن فرهنگ جهاد و ایثار در جامعه و بهره مندی از تبعات آن برای رفع مشکلات می‌باشند. پیام شهید یاس را از جامعه می‌زداید و بهجت و شجاعت را جایگزین آن میکند. شهید فی سبیل ا…، با اهدای جانش دو پیام مهم را بر جامعه القا می کند، نخست این که انسان در مقابل خداوند عظیم و بندگانش منقطع از خویش می‌شود و انسان را به تحرک و تصمیم می-طلبد و در مرحله بعدی استقامت و ایستادگی و عدم جبن را به ارمغان می آورد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و چیرگی ملت ایران بر ولایت طاغوت، دشمنیِ مصداقِ اتَمّ شیطان و اَیادی آن با این نهالِ نوپا آغاز شد. به نحوی که شیطان اکبر، برای شکستن انقلاب، دست از پیاده سازی و اعمال هیچ نوع دشمنی بر نداشت؛ تحمیل جنگ سخت، محاصره اقتصادی، تجاوز مستقیم به خاک(ماجرای امداد الهی و صحرای طبس)، جنگ فرهنگی و… .
اما در آستانه دهه چهارم انقلاب و در زمانی که این نهال تبدیل به درختی تنومند و استوار شده است، دشمن جنگ همه جانبه‌ای را علیه تنها حکومت شیعی جهان ترتیب داده است، جنگی که در ظاهر اقتصادی به نظر می‌رسد، اما پشت پرده آن جنگی رسانه‌ای و تبلیغاتی است(۱)در واقع می‌توان چنین ادعا کرد که جنگ امروز دنیا بر مدار جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای می‌گردد(۲(
تعاریف بسیار متنوعی در میان آثار و کتب مختلف پیرامون جنگ تبلیغاتی و مفهوم تبلیغ وجود دارد ولی رساترین تعریف را «ترنس کوالتر(۳(، بدین ترتیب بیان میکند:
«تبلیغات، تلاش عمومی است که توسط برخی افراد یا گروه‌ها با بهره‌گیری از وسایل ارتباطی برای کنترل، شکل‌دهی یا تغییر نگرش افراد و دیگر گروه ها انجام می‌شود. با این هدف که عکس‌العمل آنها در یک موقعیت ویژه به گونه‌ای که مطلوب برنامه‌ریزان تبلیغات است تحت تاثیر قرار می‌گیرد.» (۴(
واژه‌ی تبلیغات در زبان انگلیسی گاهی معادل پروپاگاندا (۵( قرار می‌گیرد که مراد ما در واقع همین اقتراب معنایی است. پروپاگاندا یک اصطلاح عمومی و بیانگر هرگونه تلاش برای دست کاری نظر دیگران می‌باشد. یا به عبارت دیگر، نوعی پیشرفت در یک ایده به شیوه‌ی متقاعد سازی دیگران است(۶( این امر زمانی که اجداد انسانی توان سخن گفتن را یافتند وجود داشته و نمونه‌های مختلفی در تاریخ موجود می‌باشد که یکی از معروفترین آنها ماجرای صدر اسلام و شایعه به شهادت رسیدن حضرت ختمی مرتبت(صل الله علیه واآله و سلم)در جنگ احد است که بلافاصله پس از پخش شایعه مذکور و به جهت خنثی‌سازی این خدعه شیاطین کفر، آیه ای نازل (۷( و این مکر باطل شد. اما مطالعه دقیق پیرامون جنگ روانی و جنگ تبلیغی در دنیای معاصر به سال ۱۹۲۴ و هنگامی که ناوگان ژاپنی به بندرگاه پرل هارپر حمله کرد، بر می‌گرددکه در این مقال فرصت شرح آن نیست.
پس از کند وکاوهای دانشمندان در جنگ جهانی دوم و ارتقاء سطح و شیوه‌های مختلف جنگ، نتایج حاصله، حکایت از یک واقعیت مشترک داشت: جنگ تبلیغاتی دارای دو بعد مهم است؛ نخست آنکه ماهیّت و منطق درونی آن تلاش برای تاثیرگذاری بر افکار، احساسات ، تمایلات و ….. با استفاده از ارتباط اقناعی است و در بعد دوم کاربرد این تاثیرگذاری بر هر گونه مخاطب اعم از دوست و دشمن می‌باشد(۸(
در عملیات روانی و تبلیغاتی نیازی به نابودی فیزیکی دشمن نیست، بلکه باید با استفاده از شیوه‌های رسانه‌ای و تبلیغی میل و رغبت جنگ و مقاومت را از بین برد (۹( و به جای بذر شجاعت، تخم ترس، اضطراب و ناامیدی را در دل‌ها کاشت.
اینجاست که تبلیغات به عنوان یک مکانیسم مهم جنگ روانی در کنار آژیتاسیون(۱۰(، دماگوژی(۱۱(، بحران سازی، شستشوی مغزی و شایعه پراکنی، می‌تواند جامعه را در معرض القای یاس و ناامیدی و در نهایت تردید و ناامیدی کامل نسبت به آینده سوق دهد. نمونه‌ای نه چندان دور از این نوع جنگ را می‌توان در حمله آمریکا به عراق دید. زمانی که مردم کشور عراق از آینده‌ی خودشان بیمناک شدند، دشمن در یک جنگ تبلیغاتی تمام عیار، جای دشمن و دوست را تغییر داد. مردم این کشور بصورت خودکار و بدون آنکه سلاح، پول و یا رشوه‌ای داده شود، به نفع مهاجمان تلاش کردند وکشور خود را بدون هیچ مقاومتی تسلیم دشمن نمودند(۱۲(
درعملیات روانی پنهان یکی از حربه‌های مهم، «تبلیغات سیاه» است. این تبلیغات وانمود میکند که از منابع داخلی پخش می‌شود (که البته گاهی نیز اینگونه می‌باشد) و سپس عملیات‌های زیر زمینی توسط منابع برانداز موجود در صفوف خودی آغاز می‌شود و موجی از تبلیغات مسموم را در جامعه منتشر میکند(۱۳( این حربه موجب تضعیف روحیه‌ی جامعه شده و در نهایت توان مقابله را از افراد جامعه سلب می‌نماید.
نمونه‌های مهم و پر استفاده تبلیغات سیاه عبارت‌اند از: پخش تصاویر مستهجن، ایجاد فرهنگ بزله گویی، تمسخر، جوک، شعار، جعل اسناد و اوراق و شایعه پراکنی(۱۴( نکته مهم و قابل توجه این است که موفقیت در این تبلیغات به کمیت و جار و جنجال نیست، بلکه نیازمند شناخت جامعه هدف و روش‌های تبلیغی مناسب و زمان سنجی دقیق است. به عبارت دیگر پاسخ به سوالاتی نظیر «کی؟»، «کجا؟» و «چطور؟»، از ارکان مهم آن هستند.
با نگاهی دقیق به روزهای گذشته متوجه می‌شویم بخش عظیمی از این مشکلات اقتصادی مانند بازار سکه و ارز و پایین آمدن ارزش پول ملی، به وسیله ی شناخت خوب دشمن از شرایط جامعه و نگرانی‌های مردم، همچنین تبلیغات به موقع بلندگوهای داخلی و خارجی با همکاری شبکه‌های مافیای فساد است(۱۵(
اما راه مقابله با این روش مسموم و فراگیرچیست؟ مقابله با عملیات روانی، روش ها وتکنیک‌های متنوعی دارد که با به کارگیری به موقع و مناسب یکی از این روش‌ها و یا ترکیبی از آنها می‌توان باورهای فرد را تغییر داد. از جمله این تکنیک‌ها «تشجیع» است. تشجیع در واقع ایجاد و افزایش شوق واشتیاق مخاطب نسبت به چیزی یا مفهومی است به نحوی که عواطف و احساسات را تقویت میکند(۱۶( در حقیقت می‌توان تشجیع را به عنوان بدلی برای جنگ تبلیغاتی دانست. جایی که دشمن به القای یاس و ناامیدی و تردید افکنی مشغول است، تشجیع راهکار مناسبی برای تقویت اشتیاق به مقاومت و به حرکت درآوردن جامعه است.
با نگاهی گذرا به کتاب شریف نهج البلاغه در می‌یابیم که امام همام حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام)نیز از این تکنیک برای ایجاد شوق در جامعه بهره برده اند. در واقع تشجیع یک تکنیک برای تغییر نگرش و مخالف تخدیر است. امام از تشجیع برای ترسیم چهره ی شیطانی از دشمن، بیان صلابت و قدرت رهبری، پیروزی از آن مشیت قاهره خداوندی، توصیف ثمرات اخروی ودنیوی جهاد، تقوا الهی نجات بخش مجاهدان، و. . . بهره می‌جویند. امام در خطبه ی ۱۸۲ و با ابراز این نکته که مجاهدان شهید در خسران نیستند و در سرای امن الهی در قهقه ی مستانه ی خویش عند ربهم یرزقون هستند، به تشجیع جامعه و مقابله با خدعه ها و نیرنگ‌های معاویه می‌پردازند(۱۷( مع هذا امام با ترویج و گسترش «پیام شهید» به عنوان رکن اساسی مفهوم شهادت، در پی زنده کردن فرهنگ جهاد و ایثار در جامعه و بهره‌مندی از تبعات آن برای رفع مشکلات می‌باشند.
پیام شهید جبن و یاس را از جامعه می‌زداید و بهجت و شجاعت را جایگزین آن میکند(۱۸( شهید فی سبیل ا…، با اهدای جانش دو پیام مهم را بر جامعه القا میکند، نخست این که انسان در مقابل خداوند عظیم و بندگانش منقطع از خویش می‌شود و انسان را به تحرک و تصمیم می‌طلبد و در مرحله بعدی استقامت و ایستادگی و عدم جبن را به ارمغان می‌آورد(۱۹(
در مقام نتیجه‌گیری می‌توان گفت هدف مهم دشمن در مقطع کنونی انقلاب، القای حس ترس، اضطراب و ناامیدی نسبت به آینده به جامعه در قالب جنگ تبلیغاتی و در مرحله بالاتر جنگ روانی است و راهکار مهم جهت مقابله با این تکنیک دشمن ترویج پیام شهید و حفظ و ارتقای فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه جهت اعتلای کلمه الله و اهتزاز پرچم تشیع و ایستادگی و استقامت است.
۱- بیانات رهبر انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان ۱۵/۶/۹۷
۲- بیانات رهبر انقلاب در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما ۱۵/۱۱/۸۱
۳-Terence Qualter
۴- روانشناسی تبلیغات، دکتر محمد کاویانی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، بهار ۱۳۸۷،صفحه ۹
۵- Propaganda
۶- همان، صفحه ۱۰
۷- آل عمران(۴)، آیه ۱۴۴
۸- جنگ نرم(۴)، عملیات روانی و فریب استراتژیک، منصور ابراهیمی، موسسه ابرار، چاپ چهارم، سال ۹۰، صفحه ۲۰
۹- همان، صفحه ۴۴
۱۰- مردم انگیزی
۱۱- عوام فریبی
۱۲- بیانات رهبر انقلاب در دیدار مسئولان سازمان صدا و سیما ۱۵/۱۱/۸۱
۱۳- جنگ نرم(۴)،عملیات روانی و فریب استراتژیک، منصور ابراهیمی، موسسه ابرار، چاپ چهارم، سال ۹۰، صفحه ۱۱۸
۱۴-همان، صفحه ۱۲۰
۱۵- بیانات رهبر انقلاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان ۱۵/۶/۹۷
۱۶- فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه،سال۵، شماره ۲۰، تکنیک های عملیات روانی، صفحه ۳۹
۱۷- همان، صفحه ۴۱
۱۸- بیانات رهبر انقلاب در جمع خانواده های شهدا ۱۷/۲/۷۶
۱۹- همان
پايگاه تخصصي مصداق انديشه ولايت
