در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام آثار گوناگون و بسیاری برای تقوا ذکر شده است که بعضی از آنها مشترک است برای تمامی مراتب تقوی . لکن اثر هر مرتبه ای به طور متمایز ذکر نشده و ما نیز آنها را به طور کلی بر طبق آیات قرآنی ذکر می کنیم.
الف - همراهی یا نصرت خداوند
این از مهم ترین آثار تقواست که هر کس بخواهد خود را حفظ کرده و از مرز بندگی تجاوز نکند و حق خداوند را مراعات نموده و حفظ نماید خداوند عنایت خاصی را به او کرده به گونه ای که او هم بنده اش را حفظ کرده و دریچه هایی را برایش می گشاید.(1)
علی علیه السلام می فرماید:
من اتقی الله وقاه : کسی که خدا را حفظ کند خدا نیز او را حفظ می نماید . (2)
در وصیایای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به اباذر آمده است که:
یا اباذر احفظ الله یحفظک، احفظ الله تده امامک : ای اباذر! خدا را حفظ کن تا تو را حفظ کند، خدا را حفظ کن تا او را پیش رویت - از جهت آشکار شدن تام خداوند و الا او مکان ندارد - بیابی . (3)
ب - روشنایی به دسیسه های شیطان
تقوی برای صاحبش نورانیتی را می آورد که با آن عیوب نفسانی و عملی و نیز راههای نفوذ شیطان را می فهمد و این یکی از رمزهای موفقیت انسان در مسیر تکامل می باشد .
از این جهت قرآن کریم می فرماید:
ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون : همانا کسانی که با تقوی هستند هنگامی که گروهی از شیاطین با ایشان تماس گرفته و بخواهند وسوسه کنند، ناگهان متذکر شده و بینا می شوند . (4)
همچنین امام علی علیه السلام می فرماید:
کسی که تقوی شعار قلبی او باشد هدایت می شود . (5)
ج - قبولی اعمال
از آنجا که هدف اصلی از دین الهی، تکامل روحی است و آن جز با قبولی اعمال از طرف خداوند متعال محقق نمی شود، بنابراین شرط قبولی اعمال تقوی و پاکدامنی و در مسیر آن قدم برداشتن است .
از این جهت قرآن می فرماید:
انما یتقبل الله من المتقین : همانا خداوند فقط از متقین قبول می کند .(6)
همچنین امام علی علیه السلام می فرماید:
لایقل عمل مع التقوی و کیف یقل ما یتقبل : عملی با مراعات تقوی و حفظ خداوند کم نخواهد بود و چگونه آن عملی که قبول می شود کم باشد ؟(7)
د - رسیدن به رحمتهای خاص خداوند
خداوند متعال به مقتضای ربوبیتش به تمامی موجودات آنچه را لازمه وجودشان باشد عنایت می فرماید و از جمله انسان که هم به جهت تکوینی او توجه دارد و هم به جهت تکامل اختیاری و تشریعی او.
از این جهت برای او انبیاء و اولیاء را معین فرموده است . لکن پس از پذیرفتن هدایت الهی و به کار بستن آن، عنایتهای خاص به این افراد نیز دارد که دیگران از آن محرومند و این همان تقوی است که موجب ظهور ایمان می شود و می فرماید:
و رحمتی وسعت کل شی ء فسأ کتبها للذین یتقون... : و رحمتم هر چیزی را فراگرفته است . پس آن را برای کسانی که تقوی و... داشته باشند لازم می گردانم . (8)
همچنین ایشان مورد محبت خداوند (9) قرار گرفته و قرآن برای آنها هدایتهای ویژه ای(10) خواهد داشت و ولایت الهی (11) شامل حال ایشان می شود و در نهایت ایشان از اولیای خداوند (12) قرار گرفته که نه خوفی بر ایشان می باشد و نه حزنی نه از گذشته اندوهی دارند و نه از آینده امور دنیائیشان.
ه - بازگشت به آسایش
چون تقوی موجب پاکی انسان از لغزشها و کدورتهای باطنی می شود، رجوع چنین شخصی در آخرت نیز به مقام امن و آسایش از آلودگیها و رسیدن مکروهی به ایشان می باشد .
از این جهت قرآن کریم می فرماید:
ان المتقین فی مقام امین فی جنات و عیون : همانا متقین در جایگاه امنی در باغها و چشمه ها خواهند بود . (13)
و همچنین ایشان به جایگاه صدق نائل می شوند . به طوری که تمامی وجودشان را صدق فرامی گیرد . یعنی حقایق بدون پرده و بدون شائبه خلاف حقیقت و بطلان پذیری، بر ایشان ظهور می کند.
همان طور که قرآن می فرماید:
ان المتقین فی جنات و نهر فی مقعد صدق عند ملیک مقتدر : همانا اهل تقوی در باغستانها و نهرها در جایگاه صدق نزد مالک با اقتدار می باشند . (14)
این مقام ظهور مالکیت مطلقه حقیقیه خداوند متعال است برای ایشان بدون بودن مانعی. این مقام در روایات(15) برای علی علیه السلام و شیعیان آن حضرت اختصاص داده شده است.
و - گشایش در امور
خداوند متعال علاوه بر عنایتهای ویژه روحی و آخرتی برای متقین، عنایت خاصی به ایشان نسبت به برخورد با امور و مشکلات دنیایی دارد.
زیرا ایشان ارتباط روحی و عملی با خداوند متعال از روی صدق برقرار کرده و در این رابطه که قهراً با مشکلاتی مواجه می شوند - زیرا انسان متقی حاضر نیست با هر شرایط اجتماعی و عملی بسازد از این جهت در تنگناهای خاصی قرار می گیرد - خداوند متعال نیز برای آنها مسائل را به گونه ای پیش می آورد که دغدغه خاطرشان از بین برود یا با گشایش ظاهری به گونه ای که خود آنها نیز فکر آن را نمی کرده اند و یا با گشایش روحی به طوری که - پس از انجام وظایف ظاهری برای اداره زندگی خود و تلاش برای رفع مشکلاتشان - اگر آنها برطرف نشد می فهمند که حتماً مصالحی وجود دارد که آنها را به این ابتلائات انداخته و خداوند حکیم آنها را می داند و نمی خواهد آنها از خودش جدا شوند آنجاست که حالت رضایت به داده های خداوند برایشان پیش می آید و این حالت از گشایش ظاهری بدون داشتن این حالات خیلی بهتر است .
از این جهت خداوند می فرماید:
و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لایحتسب و من یتوکل علی الله فهو حسبه ان الله بالغ امره قد جعل الله لکل شی ء قدرا... و من یتق الله یجعل له من امره یسرا : و کسی که تقوای خدا را داشته باشد او برایش محل خروجی - گشایشی - قرار می دهد و از آنجا که گمان نمی کرده است رزقش را می دهد و کسی که بر خداوند توکل کند او کافیش خواهد بود زیرا خدا رساننده امرش می باشد و برای هر چیزی اندازه ای قرار داده است... و کسی که خدا را حفظ کند برای او از اموراتش آسانی و گشایش قرار می دهد .(16)
همچنین امام علی علیه السلام می فرماید:
من اتقی الله سبحانه جعل له من کل هم فرجا و من کل ضیق مخرجا: کسی که تقوای خداوند سبحان را داشته باشد او برایش از هر هم و غمی فرج و از هر تنگنایی محل خروجی قرار می دهد. (17)
نتیجه
بحث در تقوی و اوصاف متقین بحث طولانی لازم دارد . لکن با این فراز زیارت مناسب نمی باشد . همین مقدار از بحث برای اینکه مفاد این فراز روشن شود که ما در مقام خواستن از حق تعالی چه مطلبی را بخواهیم کافی است و نتیجه آن شد که توشه تقوی چون وسیع است و مراحل عالیه ای از ایمان را شامل می شود که همان طور که بعضی از این آثاری که گفته شد برای مراحل پایین تقوی نمی باشد .از این جهت باید همت را عالی قرار داد و از خداوند کریم وجود مطلق آن مرحله اعلا را خواست و در مقام تحصیل شرایط و مقدمات آن نیز قرار گرفت.
پی نوشت :
